Ondergrondse Impact Klimaat-, Warmtetransitie en Elektrificatie

Organisatie || Gemeente Enschede

Projecttype || M.Sc. Thesis

Kandidaat || Frank Risseeuw

Projectduur || juni - nov 2024

Nederlandse gemeenten staan voor verschillende sectorale opgaven die grote gevolgen hebben voor de infrastructuur en openbare ruimte, zowel boven als onder de grond. Denk aan het bouwen en renoveren van duurzame huizen, het verzwaren van het elektriciteitsnet, het inzetten van alternatieve verwarmingsoplossingen, het creëren van retentiegebieden voor extreme regenval en het creëren van oplaadnetwerken voor mobiliteitstransities. Deze opgaven hebben een grote impact op de openbare ruimte. Ze worden echter geïnitieerd en beheerd door verschillende beleid makende afdelingen in gemeenten. Voor deze besluitvormers ontbreekt een ‘master view’ of volledig overzicht van alle opgaven tezamen.

Door dit gebrek aan inzicht zijn deze infrastructuureigenaren niet in staat om prioriteiten te stellen voor het werk dat moet worden uitgevoerd. Welk werk er eerste wordt gerealiseerd, heeft namelijk gevolgen voor wat daarna nog ingepast kan worden in de openbare ruimte. In plaats van fysieke ruimte toe te wijzen op basis van 'wie het eerst komt, die het eerst maalt', is het wenselijk dat onderbouwde afwegingen kunnen worden gemaakt tussen verschillende sectorale opgaven. Hierbij is ruimtelijke impact belangrijk.

Dit onderzoek heeft een tool ontwikkeld dat de ruimtelijke impact van onderling gerelateerde sectorale opgaven modelleert en besluitvormers ondersteunt bij het begrijpen en (gezamenlijk) prioriteren van verschillende opgaven. De tool gebruikt hiervoor beslisregels en scenario's. Om de waarde van deze tool aan te tonen, zijn drie sectorale uitdagingen geselecteerd voor deze studie: elektrificatie, warmtetransitie en klimaatadaptatie, die boven- en ondergronds zijn gemodelleerd.

Figuur 1: Output van de tool, met een trafostation (blauw omcirkeld), een warmte distributiestation (oranje omcirkeld), klimaat adaptieve maatregelen (groen) en volumes van kabels en leidingen onder wegen (geel/oranje raster)

Tijdens de validatie kwamen de volgende bevindingen naar voren:

1. Een ruimtelijke tool toont de complexiteit van de gecombineerde sectorale uitdagingen. Besluitvormers hebben rekening te houden met ruimtelijke haalbaarheid van sectorale opgaven, maar ruimte(gebrek) wordt nog niet consequent opgenomen in strategisch en tactische besluitvormingslagen. Een tool brengt hierover het gesprek tussen verschillende sectoren op gang, terwijl het ook oplossingsalternatieven voorstelt.

2. Een ruimtelijke planningstool geeft inzicht in de ruimtelijke complexiteit en dus samenhang tussen sectorale opgaven. Besluitvorming over opgaven is echter ook gebaseerd op andere factoren (zoals financiële haalbaarheid en -politieke - urgentie). De tool dient dus te worden geïmplementeerd binnen een breder besluitvormingsproces, ook wel het integrale programmeerproces genoemd

3. De tool dient vraagstukken van specifieke specialisaties (zoals elektrificatie, warmte, klimaat) met voldoende domeinkennis en complexiteit te modelleren, maar ook generalistisch te zijn om een brug te kunnen slaan tussen deze disciplines. Vervolgonderzoek is nodig om te bepalen welke aanvullende data en visualisaties er nog meer nodig zijn om hieraan te kunnen voldoen.